به گزارش فارمانیوز دکتر محسن فتحی نماینده سنندج، دیواندره و کامیاران در مجلس شورای اسلامی و دبیر کمیسیون بهداشت و درمان مجلس، در گفتوگوی اختصاصی با فارمانیوز به بررسی مسائل روز نظام سلامت و کارنامه وزارت بهداشت در یک سال گذشته پرداخت. فتحی که دانشآموخته دکترای داروسازی است در این گفتوگو مهمترین مشکل نظام سلامت را عدم مسئولیتپذیری دانست و به لزوم اصلاح ساختار نظام سلامت اشاره کرد. همچنین تنها راه حل مشکلات نظام سلامت، بهویژه در طرح دارویار را مدیریت واحد دور یک میز عنوان کرد و گفت: «با روند فعلی انتظار کمبود دارو را مجددا تا دو ماه آینده خواهیم داشت. ممکن است خیلی زود دیر شود.»
متن کامل گفتوگوی دکتر محسن فتحی را با فارمانیوز در زیر میخوانید:
بودجه نظام سلامت در لایحه بودجه ۱۴۰۲ نصف شده است
این روزها مهمترین موضوع در نظام سلامت، سهم سلامت در بودجه سال ۱۴۰۲ است. نظر شما در این مورد چیست؟
لایحه بودجه ۱۴۰۲ که کلیات آن تصویب شده است هم نقاط ضعف و هم نقاط قوت دارد. در بودجه ۱۴۰۲ حدود ۶۹ همت یارانه برای حوزه دارویی در نظر گرفته شده است. با توجه به شرایطی که داریم این رقم بسیار پایین است. در نظر داشته باشید امروز دلار حدود ۴۴ هزار تومان است و ۶۹ همت چیزی معادل ۱.۷ میلیارد دلار میشود. ردیفی که در بودجه سال ۱۴۰۱ حدود ۳.۵ میلیارد دلار در نظر گرفته شده بود.
واقعیت امر بانک مرکزی همکاری درستی با حوزه دارویی کشور ندارد. قرار بود برای تامین نقدینگی کارخانجات دارویی و اینکه تولید آنها در سطح قبل بماند وامهایی را در اختیار کارخانجات دارویی قرار بدهند. متاسفانه هیچ کدام محقق نشد و تولیدکنندگان برای تامین نقدینگی با مشکل مواجه شدند و توان تولید آنها کمتر از گذشته شد.
دوست نداریم بگوییم اما طرح دارویار در حال حاضر شکست خورده است
طرح دارویار مهمترین دغدغه نظام سلامت در سال گذشته بود. این طرح را چطور ارزیابی میکنید؟
وقتی دولت سیزدهم طرح دارویار را شروع کرد شکافهای وسیع در آن وجود داشت. برای به سرانجام رسیدن این طرح نیاز به هماهنگیهای بین دستگاهی بود. از همه ظرفیتهای نظام و حاکمیت باید استفاده میشد که این طرح را بتوانیم درست اجرا کنیم. سازمانهای بیمهگر، گمرک، بانک مرکزی، سازمان برنامه و بودجه، وزارت بهداشت و همه دستگاهها و سازمانهایی که در نظام دارویی به نحوی تاثیرگذار بودند، نیاز به همگرایی داشتند تا بتوانیم از این پیچ خطرناک عبور کنیم. در این مسیر کاستیهایی بود. بالاخره دولت جسارت داشت که طرح دارویار را برای اصلاح ساختار نظام هدفمندی یارانهها در حوزه کالای استراتژیک دارو انجام داد. این جسارت نیاز به این دارد که در ادامه مسیر به درستی حرکت کند و به انحراف نرود تا در این شرایط اقتصادی بار مالی مضاعف به مردم وارد نشود.
چیزی که در قانون بودجه ۱۴۰۱ مصوب کرده بودیم این بود که پرداختی از جیب بیمار مثل شهریور ۱۴۰۰ باشد. یعنی با اصلاح قیمتها و نظام هدفمندی یارانهها طوری پیش برویم که طبق متن صریح لایحه بودجه ۱۴۰۱، پرداختی بیمار مشابه شهریور ۱۴۰۰ باشد. متاسفانه اینطور نشد چون سازمانهای بیمهگر حضور درستی نداشتند و تعهدات خود را اجرا نکردند. سازمانهای بیمهگر هم گلایههایی از سازمان برنامه و بودجه بابت تخصیص ریالی که برای حوزه دارویی در نظر گرفته شده بود داشتند.
اگر یک طرح در جایی لنگ بزند قطعا خوب پیش نخواهد رفت. فشار عدم اجرای مناسب طرح به بیمار میآید. بیمار جلوی پیشخوان داروخانه میرود، شربت ساده آنتیبیوتیک کودکان را درخواست میکند و به او میگویند نداریم. با کمبود مواجه میشود و همینجا میبینیم این طرح با یک شکست نسبی مواجه میشود. دوست نداریم بگوییم طرح شکست خورده است چون به مذاق هیچ کسی خوش نمیآید. خیلی روی این طرح سرمایهگذاری شد و هدف آن اصلاح نظام یارانه است که واقعا به دست نیازمند آن برسد.
با این نوع رویکرد و جزیرهای عمل کردن دستگاهها نیاز داریم قرارگاه و مجموعهای ذیل معاون اول رئیس جمهور برای هماهنگی دستگاههای مختلف شکل بگیرد. با توجه به برنامهریزیهای سازمان غذا و دارو و کارخانجات تولیدی که اکثرا هم دولتی هستند در آیندهای نزدیک مجددا بحران دارویی را خواهیم داشت و این بحران دارویی جز با یک مدیریت واحد نمیتواند جمع شود و ممکن است مشکلی به مشکلات نظام اضافه کند.
طرح دارویار روی کاغذ خوب است اما در اجرا لنگ میزند
طرح دارویار طرح خوبی بود و بد اجرا شد یا میتوانیم شجاعت داشته باشیم و بگوییم طرح درستی نبود و باید راه جدیدی را در پیش بگیریم؟
به نظر من طرح روی کاغذ طرح خوبی است اما وقتی به اجرا میآید جاهایی لنگ میزند چون مدیریت واحد نداریم. یک وزارت اقتصاد داریم که دو زیرمجموعه آن یعنی بانک مرکزی و گمرک مستقیما در تولید دارو نقش دارند. بانک مرکزی در ارائه ارز به کارخانجات داروسازی برای واردات مواد اولیه و دادن تسهیلات برای تامین نقدینگی؛ گمرک هم برای ترخیص موادی که وارد میشود. یعنی اگر یکی از این دو مجموعه کمکاری کند نظام دارویی ما مختل میشود در حالی که ربطی به وزارت بهداشت ندارد.
از طرف دیگر سازمان برنامه و بودجه، بودجه نظام بیمه را تعیین میکند و اگر بودجه نداشته باشند نمیتوانند بدهیهای خود را به داروخانهها پرداخت کنند و داروخانهها هم نمیتوانند بدهی خود را به شرکتهای پخش پرداخت کنند و این چرخه معیوب میشود. اینجاست که میگوییم طرح خوبی روی کاغذ است ولی ساختارهایی که باید داشته باشیم تا طرح را درست اجرا کنیم فعلا نداریم و آن ساختار مدیریت واحد است. همه دستگاههای مرتبط باید قرارگاهی ذیل مجموعه معاون اول رئیس جمهور به عنوان رئیس قرارگاه تشکیل دهند که بتواند کار را در بیاورد. واقعیت امر امروز داریم برای دو ماه دیگر میبینیم که ممکن است دوباره با کمبودهایی مانند شهریور و مهر گذشته دست و پنجه نرم کنیم.
برای جلوگیری از این کمبود دارو چه راهکار کوتاهمدتی در نظر گرفتید؟
پیشنهادی به وزارت بهداشت دادیم اما متاسفانه گیر همین است؛ جزیرهای عمل کردن در دولت را زیاد شاهد هستیم.
شما در مجلس تشکیل چنین قرارگاهی را پیگیری میکنید؟
ما در مجلس و کمیسیون بهداشت و درمان پیشنهاد دادیم که این قرارگاه هرچه سریعتر شکل بگیرد، ذیل معاون اول رئیس جمهور که قدرت اجرایی بیشتری دارد تا بتواند با یک فرمان پیش برود و نظام دارویی و این صنعت را به درستی مدیریت کند.
دلیل همکاری نکردن بانک مرکزی و سازمان برنامه و بودجه در این طرح چیست؟ شما به عنوان مجلس از آنها پیگیری کردید؟
آنها میگویند ما همه همکاری خود را انجام دادیم و خواستهای که از وجود داشت را اجرا کردیم. نیاز به قرارگاه همینجا حس میشود و دیگر کسی نمیتواند از زیر کار در برود و تقصیر را به گردن دیگران بیندازد و پاسکاری کند.
واقعیت امر، مهمترین مشکل مسئولان در نظام جمهوری اسلامی، عدم مسئولیتپذیری است. ما در جایگاه نماینده مجلس بابت رای دادن خود مسئولیتپذیر نیستیم چون اگر بودیم قوانینی وضع میکردیم که خروجی آن آسایش و رفاه بیشتری باشد. ولینعمت ما مردم هستند. آیا خروجی عملکرد ما آسایش و رفاه مردم بوده؟ قطعا خیر.
این عدم مسئولیتپذیری در نظام سلامت به طریق اولی مشاهده میشود. یعنی همه میگویند کار من درست است. همه توپ را در زمین دیگری میاندازند. پس چرا خدمتی که مردم باید بگیرند نمیگیرند؟ پس کجای کار میلنگد؟ به عنوان ناظر بزرگترین مشکل در این ساختار را عدم مسئولیتپذیری میدانم. دنبال این هستیم که دیگران را مقصر جلوه بدهیم به جای اینکه خودمان همت کنیم. بیشتر دنبال این هستیم که فضای مدیریتی مجموعههای دیگر را به چالش بکشیم، دعوای مدیریتی و سیاسی کنیم، در حالی که دارو حوزهای نیست که این دعواها وارد آن شود.
نظام دارویی کشور نظامی است که امنیت پایدار تامین میکند. نباید این را فراموش کنیم که بیمار وقتی داروی خود در داروخانه به درستی دریافت کند، وقتی در مراکز درمانی دولتی خدمات را با نرخ دولتی دریافت کند، وقتی بیمه همه خدمات را تحت پوشش قرار میدهد، رضایتمندی نسبی در او ایجاد میشود. باید به این سمت برویم.
تنها راه برونرفت از این وضعیت مدیریت واحد دور یک میز است. همانجا و همان لحظه کار انجام شود، اگر تولیدکننده درخواست تسهیلات دارد همانجا مصوب شود و برای بانک مرکزی الزام شود که تامین کند، اگر جایی محصولی در گمرک مانده همانجا الزام شود برای فرآیند ترخیص، وزارت صمت اگر ثبت سفارشها مانده کار را سریعتر پیگیری کند، و … چون نظام دارویی نمیتواند مشمول مرور زمان شود، در این حوزه میبینید که به سرعت کمبود دارویی پیش میآید و امنیت به خطر میافتد. پس ما باید به صورت جهادی مجموعه اینچنینی را زیر نظر معاون اول که قدرت اجرایی بیشتری نسبت به سایر وزرا دارد ایجاد کنیم که بتوانیم خروجی عملکردی بهتری داشته باشیم و همه مسئول و پاسخگوی عملکرد خودشان باشند.
کوتاهی دستگاهها نباید به حساب طرح دارویار گذاشته شود
بعد از اجرای طرح دارویار به نظر میرسد که همه از این طرح ناراضی هستند. بیمهها، تولیدکنندگان، داروخانهها، مردم، حتی خود دولت هم ناراضی است. فایده اجرای طرح دارویار چه بود؟
اینطور نیست که همه از اجرای این طرح ناراضی باشند. اصلاح نظام هدفمندی یارانهها و آزادسازی نرخ ارز باید صورت میگرفت. ما نیاز داریم که داروی خود را صادر کنیم. با ارز دولتی و یارانه که میدادیم امکان صادرات را از خودمان سلب میکردیم. اینکه دستگاهی در جای خود کار خود را به درستی انجام نمیدهد نباید به حساب طرح دارویار گذاشته شود. ناظران بر طرح دارویار باید همه بازیگران را وادار به انجام وظیفه خود کنند. هزینههای تولید ما با ارز آزاد بود ولی قیمت دارو با نرخ دولتی بود. حقوق و دستمزد، پول آب و برق و گاز و سایر هزینههای استهلاکی با ارز آزاد بود ولی محصول با نرخ دولتی بود و با هم همخوانی نداشت.
این اصلاح ساختار باید شکل میگرفت. اگر طرح دارویار انجام نمیشد بسیاری از تولیدکنندگان دیگر نمیتوانستند تولید کنند ولی الان با توجه به اصلاح قیمت که شکل گرفت، با همان درصد سود، درآمد بهتری خواهند داشت. تولیدکنندگان هم نمایندههایی دارند و در کمیسیون بهداشت و درمان حاضر میشوند. گزارشهایی میدهند و از کلیت طرح راضی هستند. از ترک فعل و کوتاهی دستگاهها نباید نتیجه گرفت که طرح دارویار طرح بدی است.
اصلاح ساختار نظام سلامت مهمتر از استیضاح وزیر بهداشت است
بحث داغ دیگر این روزها استیضاح وزیر بهداشت است. موضع شما در این مورد چیست؟
به نظر من با جابهجایی افراد چیزی اصلاح نمیشود. ساختار ما این مشکلات را تولید میکند. وقتی قانونی مصوب میشود و برای پزشک سقف پرداخت میگذارد، پزشک از بخش دولتی بیرون میرود و وارد بخش خصوصی میشود. این با هر شخصی به عنوان وزیر بهداشت تفاوتی نمیکند چون قانون است. در این برهه زمانی حوزه نظام سلامت ناکارآمد است و در آن شکی نیست ولی با تغییر وزیر بهداشت اصلاح نمیشود، باید قوانین عوض شود. اینکه بگوییم فقط وزیر بهداشت مقصر است بیانصافی است؛ اینها هم مقصر هستند اما با رفتن اینها همه مشکلات حل نمیشود. باید قوانین چابکتر شود و سریعتر کار را در بیاوریم. وقت نیست که دست دست کنیم، ممکن است خیلی زود دیر شود.
نظام در حوزه سلامت نمره قبولی نگرفت
کارنامه سال گذشته نظام سلامت را چطور ارزیابی میکنید؟
کارنامه نظام سلامت کارنامه خوبی نیست و هر کسی هم جای عیناللهی بود این کارنامه خوب نمیشد. در نظام سلامت تمام ارکان حاکمیت دخیل هستند و در واقع حاکمیت نمره خوبی نگرفت. ما به سمت وزیر نمیآییم چون مولفههای مختلفی در حوزه سلامت نقش دارند که در اختیار وزارت بهداشت نیستند. گاهی این مولفهها تاثیرگذاریشان از خود وزارت بهداشت بیشتر است. این در حالی است که میتوانیم خدمات خوب و در خور شان ملت بدهیم و رضایت عمومی را بیشتر کنیم. وقتی بعضا قوانینی را وضع میکنیم و نظام سلامت را به شکلی میبینیم که خروجی سرمایهها و متخصصان ما را در پی خواهد داشت، خروجی نظام سلامت از این بهتر نمیشود. عملکرد حاکمیت و نظام در حوزه سلامت نمره مثبتی نمیگیرد. همه باید دست به دست هم بدهیم.
حوزههای دیگر نظام سلامت غیر از دارو و درمان را هم باید ببینیم. آموزش یکی از مهمترین شاخصههای این نظام است. چرا همه کسانی که تحصیل میکنند در ذهن دارند که روزی از این کشور بروند تا درآمد بیشتری داشته باشند؟ در راستای ایجاد عدالت در نظام پرداخت، سقف برای حقوق پزشک گذاشتیم تا با درآمد سایر اقشار مقایسه ایجاد نشود. با این ادبیات کاری کردیم که پزشک از نظام دولتی خارج شود و به بخش خصوصی برود.
در حال حاضر در بخشهای محروم کشور دیگر پزشک نداریم. به نام عدالت، چشم عدالت را کور کردیم. گفتیم ۱۴ میلیون حقوق میدهیم و آن را هم ۸ ماه بعد پرداخت میکنیم. حقوق کم و پرداخت با تاخیر برای پزشک در نظر گرفتیم و ترجیح میدهد در بخش خصوصی کار کند. ما همیشه میگوییم پیشگیری بهتر از درمان است و پیشگیری از رعایت بهداشت میآید. لازمه این امر خانههای بهداشت هستند اما برای مثال در حوزه انتخابیه من ۹۰ درصد خانههای بهداشت فاقد پزشک هستند چون پزشک به منطقه محروم نمیرود.
اینها نتیجه قانونی است که دولت به مجلس آورد و مجلس هم تصویب کرد. در حال حاضر قرارداد به این صورت است که ۳۰ درصد درآمد پزشک در بیمارستانهای دولتی را به خودش میدهند و ۷۰ درصد به بیمارستان برمیگردد. با سقف گذاشتن برای درآمد پزشکان، انگیزه کار از آنها گرفته میشود و وقتی سقف حقوق پر شد، دیگر به بخش خصوصی و مطبهای خودشان میروند. به این صورت درآمد بیمارستان هم کم میشود. با این حرکات عوامفریبانه تیشه به ریشه نظام سلامت خودمان زدیم.
