عضو شورای عالی نظام پزشکی
رئیس نظام پزشکی شهرستان نوشهر
چالش‌ها و پیامدهای افزایش ظرفیت رشته‌های پزشکی، دندانپزشکی، داروسازی و پیراپزشکی در دانشگاه‌های علوم پزشکی ایران
آقای دکتر، نظر شما درباره سیاست افزایش ظرفیت رشته‌های علوم پزشکی چیست؟
افزایش ظرفیت در رشته‌های پزشکی، دندانپزشکی، داروسازی و پیراپزشکی بدون آماده‌سازی زیرساخت‌ها، نه‌تنها مشکلی از نظام سلامت حل نمی‌کند، بلکه می‌تواند چالش‌های جدی ایجاد کند. این کار اگر با برنامه‌ریزی، تقویت بیمارستان‌های آموزشی، افزایش اعضای هیئت علمی و تأمین بودجه همراه نباشد، کیفیت آموزش و حتی سلامت مردم را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
از نظر شما مهم‌ترین چالش آموزشی این تصمیم چیست؟
نخستین و مهم‌ترین چالش، کمبود اعضای هیئت علمی متخصص است. در بسیاری از دانشگاه‌ها همین حالا هم نسبت استاد به دانشجو پایین‌تر از استاندارد جهانی است. وقتی دانشجوی بیشتری وارد سیستم شود اما استاد کافی وجود نداشته باشد، کیفیت آموزش عملی و بالینی افت می‌کند.
رشته‌هایی مانند پزشکی، دندانپزشکی و پیراپزشکی ماهیتاً مهارتی‌اند؛ آموزش مهارت بدون استاد متخصص عملاً امکان‌پذیر نیست.
وضعیت زیرساخت‌ها و امکانات آموزشی چقدر در این موضوع نقش دارد؟
بسیار زیاد. بیمارستان‌های آموزشی، کلینیک‌های دندانپزشکی، آزمایشگاه‌های داروسازی و مراکز مهارت‌آموزی ما ظرفیت افزایش چندبرابری دانشجو را ندارند.
وقتی فضای آموزشی محدود باشد، نتیجه این است که:
- دانشجویان فرصت مشاهده و کار عملی کافی ندارند
- بیمار به اندازه لازم برای آموزش در اختیار نیست
- کیفیت آموزش بالینی و مهارتی افت می‌کند
در نهایت فارغ‌التحصیلانی خواهیم داشت که آمادگی کامل برای ورود به عرصه درمان ندارند.
این افزایش ظرفیت چه تأثیری بر کیفیت خدمات درمانی آینده دارد؟
اگر آموزش ناقص باشد، در آینده با افزایش خطاهای پزشکی، خطاهای دارویی و خطاهای دندانپزشکی مواجه خواهیم شد.
این موضوع فقط یک چالش صنفی نیست؛ موضوعی است که مستقیماً بر سلامت مردم اثر می‌گذارد.
باید بپذیریم که تربیت پزشک یا دندانپزشک کمیت‌بردار نیست؛ کیفیت هر مرحله از آموزش اهمیت حیاتی دارد.
درباره آینده شغلی فارغ‌التحصیلان در این شرایط چه نظری دارید؟
بازار کار ظرفیت محدودی دارد. افزایش ظرفیت بی‌برنامه می‌تواند پیامدهایی مانند:
- اشباع بازار در دندانپزشکی و برخی رشته‌های پیراپزشکی
- کاهش درآمد و نارضایتی شغلی
- رقابت سنگین برای ورود به تخصص
- افزایش مهاجرت به مشاغل غیرمرتبط
را به همراه داشته باشد.
افزایش تعداد پزشکان عمومی بدون فکر به ظرفیت تخصص‌ها، باعث طولانی شدن فرآیند ورود به تخصص و سرگردانی تعداد زیادی از پزشکان جوان می‌شود.
برخی معتقدند افزایش ظرفیت برای جبران کمبود پزشک ضروری است. پاسخ شما چیست؟
مشکل کشور کمبود پزشک نیست؛ مشکل توزیع نامتوازن پزشک است.
بسیاری از مناطق محروم، بیمارستان، تجهیزات، نیروی پشتیبان یا امنیت شغلی کافی ندارند؛ بنابراین حتی اگر تعداد پزشکان افزایش یابد، باز هم این مناطق خالی می‌ماند.
راه‌حل، اصلاح زیرساخت‌ها و تقویت نظام ارجاع و بیمه‌هاست، نه افزایش شتاب‌زده ظرفیت.
آیا این سیاست می‌تواند بر مهاجرت نخبگان اثر بگذارد؟
قطعاً. وقتی اساتید و پزشکان متخصص احساس کنند کیفیت آموزش در معرض خطر است و ارزش حرفه‌ای آنها نادیده گرفته می‌شود، میل به مهاجرت افزایش می‌یابد.
از سوی دیگر، دانشجویانی که آینده شغلی مبهمی پیش روی خود می‌بینند، بیش از گذشته به مهاجرت فکر خواهند کرد.
با توجه به مجموع این چالش‌ها، راهکار پیشنهادی شما چیست؟
دکتر سهرابی:
راهکار اصلی این است که کیفیت فدای کمیت نشود.
پیشنهاد می‌کنم:
1. ابتدا زیرساخت‌ها توسعه پیدا کند
2. اعضای هیئت علمی افزایش یابند
3. بیمارستان‌های آموزشی تجهیز شوند
4. توزیع عادلانه پزشک و پیراپزشک در کشور اصلاح شود
5. نظام ارجاع و پرونده الکترونیک سلامت تکمیل گردد
6. سپس، در صورت نیاز واقعی، افزایش ظرفیت به‌تدریج و هدفمند انجام شود
این مسیر صحیحی است که هم به نفع مردم است و هم به نفع نظام سلامت.
سؤال پایانی: پیام شما به مسئولان و جامعه پزشکی چیست؟
افزایش ظرفیت رشته‌های علوم پزشکی تصمیمی است که باید با دقت و بر اساس شواهد علمی گرفته شود.
ما باید آینده سلامت کشور را با نگاه کارشناسی، علمی و مسئولانه بسازیم.
کیفیت آموزش و مهارت پزشکان، دندانپزشکان، داروسازان و نیروهای پیراپزشکی، سرمایه‌ای ملی است؛ نباید آن را به‌خاطر تصمیم‌های عجولانه به خطر انداخت.
